Hoogsensiviteit
Hoogsensitief en/of introvert?
Voorkeur voor stilte? Misschien ben je hoogsensitief, introvert of allebei. “Na mijn werk wilde ik met rust gelaten worden”

Behoefte aan tijd voor zichzelf en een overgevoeligheid aan lawaai, het zijn maar enkele kenmerken die hoogsensitieve en introverte mensen gemeen hebben. Wat is dan het verschil? Fleur van Groningen is auteur en zelf hoogsensitief, Ellen Janseghers bracht een boek uit voor introverenten. Ze bespreken de symptomen en leggen uit hoe ze op hun manier met obstakels omgaan en nu een gelukkiger leven lijden. “Ik aanvaard dat ik niet functioneer in een kantooromgeving”

De introverte Amerikaanse schrijfster Susan Cain, auteur van de wereldwijde besteller ‘Quiet: The Power of Introverts in a World That Can’t Stop Talking’ werkte jarenlang als juriste op Wall Street, een van de drukste plekken op aarde, terwijl ze niets liever wilde dan zich thuis in haar veilige cocon terugtrekken om boeken te schrijven. Ze durfde haar introverte kant niet te tonen, uit angst om minder serieus genomen te worden.

Ook de Vlaamse Fleur van Groningen bracht het begin van haar carrière door in een werkomgeving die totaal niet bij haar paste: “Ik heb mijzelf jarenlang geforceerd om een leven te leiden zoals ik dacht dat het hoorde. Ik nam een saaie job aan als bediende en bracht mijn dagen door met administratief werk in een muf kantoor, enkel en alleen omdat ik dacht dat dat van mij verwacht werd. Ik stak al mijn energie in het ontkennen van mijn ware aard.”
Forceren om mee te draaien in een systeem
Die ware aard bleek hoogsensitief te zijn, zoals Van ­Groningen beschrijft in haar boek ‘Leven zonder filter’. De ervaringen van Susan Cain en Fleur van Groningen zijn zeer gelijkaardig: allebei forceerden ze zichzelf om mee te draaien in een systeem dat tegen hun natuur inging. Cain wilde bewijzen dat ze net zo assertief kon zijn als haar extraverte collega’s, Van Groningen negeerde haar behoefte aan diepgang en zingeving in functie van de verwachtingen van de buitenwereld. Blijkbaar voelen zowel hoogsensitieve als introverte mensen vaak de behoefte zich te conformeren en hun karaktereigenschappen te maskeren. Die eigenschappen tonen heel wat overlappingen, dus het is geen wonder dat de termen vaak in één adem genoemd worden.

“Toch is er een verschil tussen introversie en hoogsensitiviteit”, aldus Ellen Jansegers, auteur van het boek ‘Zwijgen is goud: Introvert in een extraverte wereld’. Net als Fleur van Groningen is Ellen zowel hoogsensitief als introvert. Ze geeft toe dat er veel overeenkomsten zijn, maar ze omschrijft in haar boek duidelijk het verschil tussen de twee.
Het verschil tussen een introversie en hoogsensitiviteit
Jansegers benadrukt dat noch introversie, noch hoogsensitiviteit een stoornis is, maar dat het in beide gevallen om een aangeboren persoonlijkheidskenmerk gaat. Ze verwijst naar de Italiaanse psycholoog Francesca Lionetti, die onderzoek doet naar hoogsensitiviteit aan de universiteit van Chieti. Zij legt uit dat hoogsensitieve personen (ook wel hsp’s genoemd) prikkels zoals lawaai of drukte diepgaander verwerken, waardoor ze zich sneller terugtrekken of in zichzelf keren.

De stilte die ze opzoeken heeft een functie, want ze geven hun zenuwstelsel de tijd om te kalmeren en informatie te verwerken. Dat ze die nood voelen, kan verward worden met introversie, want ook introverten geven de voorkeur aan rust en stilte. Maar bij hen zit die voorkeur ingebed in hun persoonlijkheid en heeft dat niks te maken met prikkelverwerking. Het verschil ligt dus in de oorzaak van het gedrag, niet in de uiting ervan, want die is vrijwel gelijkaardig. Bovendien komen de twee persoonlijkheidskenmerken meestal samen voor.

Fleur van Groningen: “Ik ken persoonlijk maar weinig hoogsensitieve personen die niet introvert zijn. Het lijkt zo tegenstrijdig. Wel zijn er de zogenaamde high sensation ­seekers. Dat zijn introverte mensen die een grotere behoefte hebben aan externe prikkels en sociaal contact, maar ook zij hebben daarna rust nodig om te herstellen. Ik noem ­mezelf een extraverte introvert, omdat ik wel degelijk een heel uitbundig en ontembaar stukje in mij heb. Ik kan erg genieten van sociaal contact, maar ik moet me tijdig afzonderen om mijn batterijen weer op te laden. Lange tijd heb ik dat laatste aspect verwaarloosd. Het is pas sinds een paar jaar dat ik durf te benoemen dat ik vele oppervlakkige contacten belastend vind en dat ik mijn energie haal uit alleen zijn.”

Emotionele zoektocht
In haar boek vertelt Van Groningen openhartig over die emotionele zoektocht: “Ik heb me in mijn leven veel te vaak eenzaam gevoeld en ben bijna mijn hele schooltijd gepest geweest. In een poging om toch populair te zijn, benadrukte ik dat uitbundige facet van mezelf. Ik kon op feestjes soms helemaal in overdrive gaan omdat ik merkte dat die kant van Fleur in de smaak viel bij anderen. Pas nadat ik een zware depressie gekregen had en in therapie was gegaan, ontdekte ik dat mijn authentieke persoonlijkheid eigenlijk heel rustig is. Maar dat inzicht heeft veel tijd in beslag genomen.”

“Het standaardwerk ‘The Highly Sensitive Person’ van Elaine Aron, die de term hoogsensitiviteit introduceerde bij het grote publiek, heeft twee jaar ongelezen op mijn nachtkastje gelegen. De ondertitel was namelijk: hoe je overeind blijft als de wereld je overweldigt, en ik weigerde toe te geven dat dat bij mij het geval was. Iedereen kende mij als de stoere, zelfverzekerde Fleur, terwijl ik mij diep vanbinnen heel alleen en onzeker voelde. Pas nadat ik het aangedurfd had om dat boek te lezen ging er een nieuwe wereld voor mij open.”

“Ik besefte dat ik onmogelijk mijn hersenen kon veranderen. Zodra ik meer begon te leven naar mijn introverte en hoogsensitieve aard, begonnen de dingen in de plooi te vallen. Na twee jaar in de stad, waar ik amper durfde buiten te komen, ben ik opnieuw naar het platteland uit mijn jeugd verhuisd. Ik leerde mijn man kennen, die ook hoogsensitief en introvert is, en ik durfde eindelijk mijn trauma’s uit het verleden onder ogen te zien. Ik heb nu genoeg zelfkennis en balans om sterk in mijn schoenen te staan, want mensen nemen het soms persoonlijk als je weinig behoefte hebt aan sociaal contact. Maar mijn ambities zijn totaal veranderd. Het is een heel bevrijdend gevoel als die verplichting wegvalt.”

Terwijl Fleur van Groningen bij veel lezers een gevoelige snaar raakt door over haar eigen ervaringen met hoogsensitiviteit te schrijven, doet Ellen Jansegers al jaren hetzelfde over introversie op haar blog hetstillemeisje.com. Zij herkent zich helemaal in het verhaal van haar collega-schrijfster. Ook Jansegers maakte een depressie door, en besliste haar job in een drukke kantooromgeving vaarwel te zeggen. “Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik anders was dan mijn leeftijdgenoten. Ik mijd alle plaatsen waar massa’s mensen bij elkaar zijn en ik veel prikkels te verwerken krijg. Als het toch niet anders kan, moet ik achteraf bekomen en even tijd inplannen voor mezelf, door bijvoorbeeld een wandeling te maken in de natuur.”

“Ik heb lang met mijn zelfbeeld geworsteld. Pas toen ik het boek van Susan Cain las, vielen voor mij alle puzzelstukjes in elkaar. Toen ik nog aan een groot landschapsbureau werkte, was ik ’s avonds vaak compleet overprikkeld – zowel op neurologisch vlak door de drukte, als op sociaal vlak door de vele vergaderingen en babbels met collega’s. Wanneer ik dan na het werk thuiskwam, wilde ik vooral met rust gelaten worden, maar als mama van twee kleine kindjes is dat niet evident. Uiteindelijk heb ik mijn conclusies getrokken en beslist om zelfstandige te worden.”
Creatieve koppen
Susan Cain klaagt in haar werk aan dat de meeste scholen en werkplekken ontworpen zijn voor extraverte mensen die veel stimuli nodig hebben, terwijl introverten in de kou blijven staan. In onze maatschappij worden extraverten als de standaard gezien en wordt introversie nog te vaak verkeerdelijk verward met verlegenheid.

Maar volgens Cain heeft dat laatste te maken met de angst om sociaal beoordeeld te worden, en voelen introverten zich gewoon beter in rustigere omstandigheden. Jammer genoeg zijn de meeste werk- en studieplekken daar niet op voorzien. In haar boek schrijft ze dat introverte mensen wel degelijk beschikken over goede sociale vaardigheden en kunnen genieten van feestjes en zakelijke bijeenkomsten, maar dat ze na een poos het gevoel krijgen dat ze liever weer thuis in hun pyjama zouden zitten.

Maar Cain schrijft ook: “Introverte mensen gaan veelal trager en bedachtzamer te werk. Ze vinden het prettig om zich op één bezigheid tegelijk te richten en beschikken vaak over een indrukwekkend concentratievermogen.” Het is dus niet omdat ze minder luid roepen, dat introverte werknemers minder goed zouden presteren, wel integendeel. Jammer genoeg worden hun talenten vaker over het hoofd gezien omdat ze niet de behoefte voelen daarmee uit te pakken.

Ellen Jansegers: “Ik heb aanvaard dat ik niet functioneer in een kantooromgeving. Ik ben van nature creatief en presteer beter als ik de vrijheid krijg om vanuit mijn eigen cocon te kunnen ondernemen.” Fleur van Groningen beaamt: “Als kind al zat ik altijd alleen te tekenen aan mijn tafeltje. Ik voelde mij het comfortabelst als ik op mijn eentje kon creëren.”
Wat zijn de karaktertrekken en eigenschappen?
Elaine Aron en Susan Cain bevestigen de link tussen respectievelijk hoogsensitiviteit, introversie en creativiteit. Cain geeft aan dat alleen kunnen zijn een voorwaarde is om tot een creatief proces te komen. En daar zijn introverte mensen nu eenmaal beter in. Aron beweert dan weer dat alle hoogsensitieve mensen van nature creatief zijn omdat ze emoties en indrukken op een dieper niveau verwerken en ongewone verbanden kunnen leggen.

Fleur van Groningen is als creatieve duizendpoot actief in verschillende kunstdisciplines. Ze schrijft, tekent cartoons, schildert én maakt muziek. Zij vermoedt dat hoogsensitieve introverten eerder zullen kiezen voor solitaire kunstvormen. “Schrijven en schilderen zijn eenzame bezigheden, waarbij het essentieel is om naar binnen te keren en je innerlijke inspiratiebron aan te boren. Daarnaast heb ik ook de indruk dat buitenbeentjes, die introverten en hsp’s nu eenmaal zijn, vaker ongehoorzamer durven zijn en niet per se netjes in het gelid willen lopen. Ook die eigenschap is nodig om creatief te zijn. Wat mij betreft, is creativiteit het omgekeerde van gehoorzaamheid.”

Jansegers voegt er nog aan toe dat stille, gevoelige mensen vatbaarder zijn voor de invloed van de neurotransmitter dopamine, wat hen een levendige fantasie geeft en hen ontvankelijker maakt voor esthetiek en kunst.
Zoek wat je gelukkig maakt
Ook al is er volgens onderzoekers als Francesca Lionetti en Elaine Aron geen wetenschappelijk aangetoond verband tussen introversie en hoogsensitiviteit, toch is het duidelijk dat de overeenkomsten groot zijn. Beide kunnen een grote kracht zijn.

Naast hun gedeelde rustigere en creatieve aanleg is er nog iets dat introverte mensen en hsp’s verbindt. Ze zijn empathisch en kunnen goed luisteren, wat maakt dat ze altijd klaar staan om anderen te helpen. Ellen ­Jansegers: “Met mijn boek wil ik introverten laten weten dat ze niet alleen zijn, zoals het voor mij een geruststelling was om te ontdekken dat ik niet de enige was die soms worstelde.”

Fleur van Groningen: “ls mensen mij om advies vragen, geef ik hun de raad om trouw te blijven aan zichzelf en te stoppen met zich aan te passen aan de norm. Je hoeft echt geen liedjes te staan zingen op de jaarlijkse familiebarbecue als je daar geen zin in hebt, ook al heb je het gevoel dat mensen dat van jou verwachten. Ga op zoek naar wat jou gelukkig maakt, en investeer daarin. Dat lijkt cliché, maar het is moeilijker dan het klinkt.”
Hoogsensiviteit

Bron: