Wat is Voodoo?
Verspreiding
Betekenis Voodoo
Verwarring door de naamgeving
Officiële religie
Waar wonen voodoo gelovigen?
Ontstaan en verspreiding over de wereld van voodoo
Stichter
Wie is de Voodoo God?
Voodoo boek
Hoodoo
Rituelen
Loa's
Fetisj
Geesten
Trance
Offers
Eng aan voodoo
Goed en kwaad
Heilige plaatsen
Kabras en yeyes
Manbo en ougan
Inwijding
Belangrijke taak
Kruiden
Eigen manier
Tempels
Gebedsplekken
Verstrengeling met het Katholieke
Winti
|
Voodoo is een geloof met veel verschillende gewoonten en gebruiken. In
elk land, in elke streek, en in elk dorp is voodoo weer anders. Voodoo-aanhangers
geloven dat één God de wereld heeft geschapen en dat er een heleboel
goden, godinnen, geesten van voorouders en andere onzichtbare krachten
bestaan. De geesten van goden kunnen in mensenlichamen wonen. |
|
Vanaf het begin van de zestiende eeuw zijn door de slavenhandel van West-Afrika
naar West-Indië verschillende Afrikaanse religies vervlochten. Vooral
na de vrede van Rijswijk in 1697 en het ontstaan van Saint Dominique
(nu Haïti) zijn veel slaven uit het Franse deel van Afrika naar Saint
Dominique vervoerd en is door Franse invloeden de naam Vodou ontstaan.
|
|
Het woord ‘voodoo’ komt van het woord ‘vodun’. Dit is een woord in het
Fon, één van de talen die in Benin worden gesproken. Vodun betekent
‘god’, ‘mysterie’ en ‘geest’.
Voodoo is een engelse naam voor de Haïtiaanse religienaam 'vodou'. Het
wordt tegenwoordig gebruikt voor alles wat met occulte religies te
maken heeft en wat ook in Nederland als zodanig wordt gebruikt en wordt
omschreven.
Men veronderstelt dat het afkomstig is van 'vaudou en/of vous deux', dat eenvoudig gezegd 'twee' betekent, wat duidt op de twee kanten van de Voodoo samenleving 'het goede en slechte' maar ook 'een God en de mens'. De Afrikaanse religies zijn door de trans-Atlantische slavenhandel in Amerika beland, waardoor steeds vaker de Amerikaanse schrijfwijze werd gebruikt. Een groot aantal voormalige slaven heeft zich mede door de Amerikaanse Burgeroorlog in Louisiana gevestigd en dat is nu de bakermat van de Amerikaanse voodoo. De meest zuivere vorm van vodou op het Amerikaanse continent wordt in Haïti geëerbiedigd. |
|
De naamgeving is zeer verwarrend omdat er bij de slaventransporten verschillende
landen betrokken waren en de slaven uit verschillende delen van Afrika
werden gehaald. Door deze verschillen is ook de Creoolse taal ontstaan
die door de slaven werd aangeleerd en nog steeds wordt gesproken. Andere
oorzaken van de verwarring zijn de kerstening door de kolonisten, waardoor
de religies nieuwe vormen hebben aangenomen om het bestaan ervan te
kunnen continueren. Ook was dit het geval door de plaatselijke omstandigheden,
omdat sommige originele attributen niet aanwezig waren, Door de veranderde
situatie zijn nieuwe vormen van belijdenis geboren en nieuwe namen
ontstaan. Hierdoor is het mogelijk dat verschillende namen voor dezelfde
religie worden gebruikt en de betreffende geesten worden verwisseld
of van naam zijn veranderd. Het is wel duidelijk dat de naam vodou
in Haïti is ontstaan door Franse invloeden en daarna in Amerika de
naam voodoo heeft gekregen. Enkele andere religies op het Amerikaanse
continent weleens verward worden met voodoo zijn
Santería
op Cuba,
Winti
in Suriname en Candomblé in Brazilië.
|
|
Er zijn enkele landen die de voodoo als officiële religie hebben zoals
de staat Benin waar op 10 januari de 'Voodoo dag' wordt gevierd. In
Benin en in het buurland Togo zijn voodookloosters te vinden. Haïti
heeft sinds 2003 de vodou als officiële religie ingevoerd.
|
|
Veel voodoo-aanhangers wonen in West-Afrika, in Haïti en andere eilanden
in het Caribische gebied. In de Verenigde Staten en in Zuid-Amerika.
Ze vormen niet één groep, spreken verschillende talen en hebben allerlei
nationaliteiten en verschillende gewoonten.
|
|
Aan de kust van West-Afrika ontstonden de eerste dorpjes en koninkrijken.
De bewoners zwierven niet langer door het land om te jagen en voedsel
te verzamelen, maar gingen meer doen aan landbouw en veeteelt. De invloeden
van voodoo zijn over de gehele wereld behoorlijk toegenomen. Ook in de
muziek en films zijn deze invloeden te merken.
|
|
Het voodoo-geloof kent geen officiële stichter. Wel is er een verschil
tussen priesters die de boodschappen van de goden uitleggen en de 'gewone'
gelovigen.
|
|
Voodoo aanhangers geloven in het bestaan van één oppergod. Een groot
en machtig God waar wij als stervelingen niet mee kunnen praten. Deze
God wordt nooit afgebeeld en heeft verschillende namen. De meest voorkomende
namen zijn 'Mawu' en 'Bondye'. Bondye staat voor goede God. Men kent
meerdere goden en godinnen naast deze Opper God. Over elke god en godin
bestaan verhalen waarin wordt uitgelegd met welk deel van het leven
of de natuur die god of godin te maken heeft. De één heerst de zee
en de ander over de lucht. De ene god kan gelovigen beschermen tegen
ziektes en de ander kan vruchtbaarheid scheppen. Elke god heeft zijn
eigen kleuren en symbolen.
|
|
Er is geen heilig voodoo boek waarin staat wat gelovigen mogen en niet
mogen doen. Er zijn wel veel boeken over voodoo te krijgen waarin staat
hoe de geesten wereld in elkaar zou zitten. Ook staan hierin vaak alle
taken omschreven van voodoo priesters en priesteressen. Aanhangers
kennen de gewoonten en gebruiken die van ouders en voorouders zijn
geleerd en overgenomen.
|
|
Voodoo op Haïti heet ook wel ‘Hoodoo’. Dit is om het verschil met de West-Afrikaanse
vorm van de godsdienst aan te geven. Eén van die verschillen is dat er
op Haïti boeken worden geschreven met informatie over kruidenmengsels
en het brouwen van drankjes, hoe geneeskrachtige kruiden geplukt moeten
worden en hoeveel er betaald moet worden om te voorkomen dat de natuurgeesten
boos worden.
Hoodoo is ook de magische kant van voodoo. Hierbij worden voorouders en of geesten opgeroepen om zieken te genezen, macht uit te oefenen of de toekomst te voorspellen. Hierbij kent men een onderscheid tussen witte- en zwarte Hoodoo . Bij zwarte Hoodoo is sprake van zwarte magie. De grens tussen Hoodoo en voodoo is erg vaag. |
|
Offerrituelen spelen een centrale rol in het leven van een Voodoo gemeenschap
en worden dagelijks kleine hoeveelheden voedsel, tabak of rum geofferd.
Er worden speciaal voor dit doel gemaakte voorwerpen gebruikt zoals
kalebassen, schalen en figuren van aardewerk. Deze worden niet alleen
gebruikt om de geesten te voeden maar dienen tegelijkertijd ook als
hun tijdelijke behuizing waardoor hun krachten gebruikt kunnen worden.
Door te putten uit dit reservoir van krachten zou de mens zijn leven
een gunstige wending kunnen geven.
Bij belangrijke voodooceremonies is een priester (soms houngan genoemd)
aanwezig en wordt er gebruikgemaakt van muziek door middel van drie
of vier trommels en kunnen dieren worden geofferd. Het is hierbij de
bedoeling dat een geest gebruikmaakt van iemands lichaam om zo duidelijk
te maken welke hij of zij is, waardoor de persoon in trance raakt of
bezeten wordt.
Het meest bekende voorwerp is de voodoopop, maar deze wordt in werkelijkheid niet veel gebruikt. Een voodoo pop kan twee functies vervullen. Als afbeelding van de geest stelt het de god of geest voor waartoe gebeden wordt. De pop kan ook een bepaald persoon uitbeelden waarvoor genezing of een beter lot gevraagd wordt. Bij de magische rituelen van de voodoo zou iemand met een voodoopop kunnen worden vervloekt door de pop te verbranden, te doorboren of in een kistje te begraven. |
Binnen de voodoogemeenschap worden verschillende 'Loa's' onderscheiden.
Een Loa is een geest of godheid met bijzondere krachten. Meestal richt
een gemeenschap zich op een van de meer dan tweehonderd Loa's. Elke
Loa heeft een symbool dat een veve wordt genoemd. Bekende Loa's zijn:
Baron Samedi |
|
Een voorwerp dat goddelijke krachten kan bezitten noemt men 'fetisj'.
Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een poppetje zijn.
|
|
Men gelooft dat geesten overal wonen: In het water, in de lucht, in het
hout en in vuur. In rivieren, bomen of bergen. Ook in dingen die door
mensen zijn gemaakt zoals rituele voorwerpen, kruizen of poppen.
|
|
Goden en godinnen kunnen in het lichaam van gelovigen wonen. Ze kunnen
zich openbaren tijdens rituelen waarbij gelovigen in een trance raken
waardoor men gelovige boodschappen van goden door kan geven.
|
|
Toeval bestaat niet volgens voodoo-gelovigen. De geesten van de goden
en godinnen zorgen overal voor: zowel voor het geluk als het ongeluk,
geboorte en dood. Goden hebben een goede en een slechte kant. Met de
goede kant beschermen ze mensen en met hun kwade kant kunnen ze bijvoorbeeld
natuurrampen veroorzaken. Om beide kanten in balans te houden moeten
er offers aan de goden worden gebracht.
|
|
Veel mensen vinden voodoo gevaarlijk. Ze geloven dat mensen die aan voodoo
doen, poppen maken met daarin de nagels of haren van iemand die ze
kwaad willen doen. Als er dan spelden in die poppen worden gestoken,
zou het slachtoffer vreselijke pijn krijgen en misschien zelfs kunnen
overlijden. De geestelijke wereld zeer gevaarlijk zijn.
|
|
In Haïti maken ze een verschil tussen de goede (Rada geesten) en de kwade
(Petwo geesten). Men gelooft dat Petwo geesten niet zomaar kwade dingen
doen, slechts alleen als ze niet genoeg aandacht krijgen. Er zijn ook
voodoo-priesters en priesteressen die alleen slechte geesten aanbidden.
(zwarte magie)
|
|
De voodoo kent geen plaatsen die voor de hele geloofsgemeenschap heilig
zijn. Op 10 Januari is er wel de nationale voodoo dag. Dan trekken
in Benin veel aanhangers naar Ouidah. Op Haïti zijn er gelovigen die
op bedevaart gaan.
|
|
De rol van priesters wordt in het winti geloof vervuld door de loekoeman
(ziener) en de abonuman (diegene die de ceremonies leidt).
Het is hun taak dat de kabras (zielen van overlevenden) en de yeyes (geesten)
rust en vrede hebben.
|
|
Dit zijn de namen in Haiti voor een priesteres, manbo, en de priester,
oungan of houngan. In Benin, een land in West-Afrika, vragen de gelovigen
aan een orakel of ze priester of priesteres mogen worden en welke god
ze dan moeten dienen. Men kan niet zelf kiezen voor het priesterschap.
Sommige mensen zijn voorbestemd om priester of priesteres te worden
zoals bijvoorbeeld tweelingen. Of kinderen die geboren worden in een
familie met alleen maar voodoo-priesters en priesteressen. Degene die
is uitgekozen moet een opleiding volgen en allerlei inwijdingsrituelen
doorstaan. Dat gebeurt meestal op een afgelegen en geheime plek, zoals
een klooster. Veel voodoo-aanhangers geloven dat tweelingen bijzondere
krachten hebben en geluk brengen. Ze hebben een aparte positie in de
samenleving. Tweelingen zijn zo speciaal omdat ze symbool staan voor
alles wat twee kanten heeft: het menselijke en het goddelijke, het
sterfelijke en het onsterfelijke, de zichtbare wereld en het geestenrijk.
|
|
Elke priester of priesteres dient één god of godin. Vaak krijgen ze tijdens
hun opleiding een nieuwe naam en moeten zich vanaf dat moment aan bepaalde
regels houden. Sommigen mogen bepaalde dingen niet meer eten. Ze krijgen
tatoeages of littekens op hun wangen of voorhoofd. Zo zien anderen
meteen bij welke god of godin deze priester of priesteres hoort.
|
|
Eén van de belangrijkste taken van voodoo-priesters en priesteressen
is het genezen van zieke mensen met de hulp van goden en godinnen.
Voodoo-priesters gebruiken soms ook gewone medicijnen.
|
|
Voodoo-priesters en priesteressen kunnen vaak de toekomst voorspellen
en bepaalde ziekten genezen waar meestal kruiden bij worden gebruikt.
Ze kunnen alleen kwalen wegnemen die zijn veroorzaakt door geesten.
|
|
Iedereen beleefd Voodoo op zijn eigen manier. Het aantal mensen dat zich
over hele wereld met voodoo bezig houd wordt geschat op meer dan 50
miljoen. Voor veel voodoo-gelovigen is het moeilijk om eerlijk toe
te geven dat ze aan voodoo doen omdat ze zijn bang voor negatieve reacties.
|
|
Ceremonies kunnen ook in tempels worden gehouden. De aanwezigheid van
priesters of priesteressen is afhankelijk voor welke god een ritueel
wordt gedaan. Priesters en priesteressen spelen een belangrijke rol
tijdens deze diensten. Onder hun invloed zorgen zij ervoor dat gelovigen
in trance raken zodat de goden bezit van hun lichamen kunnen nemen
en zich kunnen openbaren. Hier worden zangers, dansers en trommelaars
bij gebruikt.
Pilaar Het belangrijkste in de voodoo tempels op Haïti is de pilaar in het midden. Deze paal reikt helemaal tot aan het dak. Volgens de gelovigen kunnen de geesten via deze pilaar naar de aarde komen. |
|
Voodoo-diensten kunnen overal worden gehouden. Dat kan in het openbaar
en op straat. Sommige rituelen gebeuren in het geheim omdat niet iedereen
mag zien welke religieuze handelingen worden uitgevoerd.
|
|
Voodoo kwam eerst alleen in West-Afrika voor maar is door de slavenhandel
ook naar Haïti verspreid. Hier veranderde de godsdienst omdat de slaven
van hun blanke meesters hun geloof moesten vergeten en overgaan tot
het christendom. De slaven gaven hun godsdienst slechts een katholiek
tintje en gaven het voodoo niet op.
|
|
Er zijn mensen die een geloof hebben dat op voodoo lijkt. Zelf zullen ze
dat nooit zo noemen omdat bij voodoo vaak aan zwarte magie en slechte
dingen wordt gedacht. Voorbeelden van zulke geloven zijn
Santería, Winti
en
Candomblé. Winti komt veel voor in Suriname en bij Surinamers die in Nederland wonen. Candomblé komt vooral voor in Brazilië en op Cuba zijn veel Santería
gelovigen. Surinaamse win
ti-aanhangers geloven, net zoals andere voodoo-gelovigen, in geesten en
voorouders. In plaats van dat ze door een geest in trance raken neemt
een winti (een wind) bezit van hun lichaam en geest. Het voelt alsof
er een lichte wind blaast als er een geest in de buurt is.
|