Satanisme is een heterogene verzameling filosofische en religieuze overtuigingen
die zijn gebaseerd op een actieve relatie met een satanische figuur.
Het concept van satanisme is een uitvinding van het christendom, want
het berust op de figuur van Satan, een personage dat is afgeleid van
de christelijke mythologie. Satanisten, zoals 'De Kerk van Satan' door
Anton Lavey opgericht in 1966, worden door de publieke opinie al eens
onterecht voor heksen of wicca's aanzien. De Satan die deze groepen aanbidden
is evenmin de christelijke duivel, maar een oude god van de gnostici:
Lucifer, de Lichtbrenger. De groep heeft vooral aanhangers in de VS,
bijvoorbeeld bij muzikanten uit de heavy metal scene.
Het idee van samenlevingen die de duivel aanbidden stamt uit het einde van de 14e
eeuw, maar de theorie over mensen die een verbond met de duivel
sluiten en hem dienen, is te vinden in de Bijbel en bij de kerkvaders.
Nochtans is er geen enkel bewijs dat in de middeleeuwen enige
vorm van georganiseerde duivel aanbidding zou hebben plaatsgevonden.
Berichten hieromtrent zijn afkomstig uit afgedwongen getuigenissen
bij heksenprocessen. In het dagelijks leven wordt satanisme vaak
als synoniem gebruikt voor duivel aanbidding, maar satanisme
blijkt onder de verschillende groepen satanisten geen homogeen
concept te zijn.
Het satanisme als geloofssysteem ontwikkelde zich voornamelijk
in de tweede helft van de 20e eeuw. Er zijn maar weinig mensen
en organisaties van vóór de 20e eeuw die kunnen worden geïdentificeerd
als satanist en satanisme. Sommigen hebben actief geprobeerd
contact te maken met de duivel en demonen of deze te beheersen,
maar vaak met gebeden die Gods hulp inriepen. Dit laatste deed
twijfel rijzen over de vraag of ze wel als satanisten kunnen
worden geclassificeerd. Waar moderne onderzoekers het wel grotendeels
over eens zijn, is dat getuigenverklaringen van ondervraagde
'heksen' en veroordeelden tijdens de late middeleeuwen en de
renaissance onbetrouwbaar zijn omdat ze werden verkregen na marteling,
bedreiging, afpersing of manipulatie.
In 1966 richtte Anton Szandor LaVey de organisatie 'Church of Satan' op in San
Francisco, LaVey schreef 'The Satanic Bible' en verschillende
andere boeken die de kern van zijn satanisme werden. Dit satanisme
wordt vaak LaVey-satanisme of LaVeyisme genoemd. LaVeyisme is
atheïstisch in de zin dat het geen goddelijkheid erkent, maar
op symbolisch niveau zegt dat de mens zijn eigen god is. LaVey-satanisten
geloven niet in Satan als een bovennatuurlijke kracht. Satan
wordt gebruikt om de persoon zelf te beschrijven, als een symbool
van menselijke instincten, dierlijke drijfveren en ander gedrag.
Dit in tegenstelling tot het beheerste en harmonieuze in bijvoorbeeld
het christendom.